Czy można odwołać darowiznę?

I. Umowa darowizny – ogólnie

Darowizny dokonuje się z różnych pobudek. Mogą to być pobudki altruistyczne, chęć pomocy drugiej osobie albo jej udzielenie może być dowodem wdzięczności wobec tej strony.

Darowizna jest umową cywilnoprawną, w której jedna strona (darczyńca) zobowiązuje się do dokonania określonego przysporzenia majątkowego na rzecz drugiej strony (obdarowanego) i czyni to bezpłatnie. W umowie darowizny istotne jest jednak dokonanie uszczerbku we własnym majątku przez darczyńcę. Nie będzie bowiem darowizny w przypadku nieodpłatnego wykonania usługi przez daną osobę.

Skoro darowizna jest umową, to druga strona tj. obdarowany musi to przysporzenie przyjąć. Istnieje więc możliwość nie przyjęcia darowizny przez obdarowanego i wtedy nie dochodzi do zawarcia umowy darowizny.

Umowa darowizny powinna więc zawierać oświadczenia woli darczyńcy oraz obdarowanego, w których strony dojdą do porozumienia:

1. w zakresie przedmiotu darowizny,
2. że świadczenie tego przedmiotu nastąpi kosztem majątku darczyńcy,
3. że świadczenie będzie mieć charakter nieodpłatny.

II. Przedmiot darowizny

Świadczenie to może polegać na:

1. przeniesieniu własności rzeczy (ruchomości lub nieruchomości),
2. przeniesieniu określonych praw,
3. ustanowienie nowych praw,
4. wygaśnięcie praw przysługujących darczyńcy (np. zwolnienie z długu)

W polskim prawie nie ma żadnych ograniczeń co do przedmiotu darowizny, a więc przedmiotem darowizny może być każde prawo, które jest zbywalne.

III. Forma zawarcia umowy darowizny

Zawarcia darowizny należy dokonać w formie szczególnej tj. w formie aktu notarialnego. W szczególności chodzi tu o oświadczenie darczyńcy. Oświadczenie obdarowanego co do przyjęcia darowizny może nastąpić w dowolnej formie. Nie ma jednak potrzeby zachowania formy w przypadku, gdy darowizna została już wykonana.

Pamiętać jednak należy, ze w przypadku dokonania darowizny nieruchomości, umowa ta musi zostać sporządzona w formie aktu notarialnego, gdyż inaczej będzie nieważna.

„Przeniesienie własności nieruchomości w drodze darowizny wymaga umowy w formie notarialnej pod rygorem nieważności, oświadczeń obu stron”

tak brzmi wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 12 grudnia 2019, sygn. akt V ACa 834/17

IV. Odwołanie darowizny

Darowizny nie można odwołać w sposób dowolny. Aby to uczynić, należy spełnić określone przesłanki, wynikające z ustawy.

Są dwie sytuacje odwołania darowizny:

• odwołanie darowizny niewykonanej – może nastąpić do momentu jej całkowitego wykonania. Jednak może nastąpić tylko wtedy, gdy po zawarciu umowy stan majątkowy darczyńcy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.
  • Oznacza to sytuację w której zmiana stanu majątkowego darczyńcy, która nastąpiła po zawarciu umowy może mieć negatywne konsekwencje dla niego albo jego najbliższej rodziny. Przyczyny w odwołaniu darowizny niewykonywanej w głównej mierze dotyczą więc sytuacji darczyńcy.
  • Możliwe jest także odwołanie darowizny niewykonanej z uwagi na negatywne zachowanie się obdarowanego tj. w sytuacji niewdzięczności obdarowanego.

• odwołanie darowizny wykonanej – może nastąpić już po wykonaniu umowy i jest spowodowana zachowaniem obdarowanego. Zachowanie obdarowanego może dotyczyć działania lub zaniechania. Takie zachowanie musi zostać zakwalifikowane jako rażąca niewdzięczność. Rażąca niewdzięczność to takie zachowanie obdarowanego, które musi być obiektywnie uznane za niewłaściwe i krzywdzące w stosunku do darczyńcy np.
  • popełnienie przestępstwa przeciwko darczyńcy,
  • odmowa pomocy darczyńcy w chorobie,
  • pobicie darczyńcy,
  • znieważenie darczyńcy,
  • rozpowszechniania uwłaczających informacji o darczyńcy.

Jeśli darczyńca obdarowanemu przebaczył, nie może on odwołać darowizny z powodu niewdzięczności.

V. Odwołanie darowizny – forma i termin

Darczyńca odwołuje darowiznę poprzez złożenie oświadczenia na piśmie. Jest to forma wymagana dla celów dowodowych. Jej niezachowanie nie powoduje nieważności oświadczenia o odwołaniu darowizny.

W oświadczeniu o odwołaniu darowizny darczyńca winien wskazać przyczynę odwołania darowizny.

Darowiznę można odwołać w ciągu roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego.

Chcesz dowiedzieć się więcej, zapraszam do kontaktu.

Podstawa prawna:

art. 888 – 902 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny