Sytuacja małżonka spadkodawcy jest dość szczególna w porównaniu z innymi spadkobiercami jak na przykład z dziećmi (zstępnymi) czy jego rodzicami (wstępnymi). Małżonka wraz ze spadkodawcą łączy szczególna więź emocjonalna, duchowa oraz majątkowa. Przyjmuje się więc, że małżonek spadkodawcy jest na korzystniejszej pozycji niż pozostali spadkobierców.
Z powództwem o wyłączenie małżonka od dziedziczenia może wystąpić każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych, który dziedziczy razem z małżonkiem.
Małżonek oraz osoby bliskie spadkodawcy mają prawo do korzystania z mieszkania oraz urządzeń domowych spadkodawcy. Prawo to jednak trwa określony czas, a mianowicie tylko przez trzy miesiące od dnia jego śmierci. Uprawnienie dotyczy korzystania z mieszkania oraz urządzeń domowych, z których osoby uprawnione wcześniej korzystały.
Nabycie spadku następuje z chwilą otwarcia spadku czyli chwilą śmierci spadkodawcy. Tak naprawdę dziedziczenie nie wymaga jakiejś specjalnej aktywności potencjalnych spadkobierców. Spadkobierca nie ma obowiązku składania żadnego oświadczenia w zakresie przyjęcia albo odrzucenia spadku.
Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał w testamencie spadkobiercy albo gdy żadna z osób przez niego powołana nie może zostać spadkobiercą.
Należy jednak pamiętać, że spadkobierca musi mieć zdolność dziedziczenia, czyli musi mieć zdolność do bycia spadkobiercą.
Spadkodawca może w każdej chwili zarządzić odwołanie testamentu bez podania przyczyny. Prawo do odwołania testamentu jest prawem, którego nie można się zrzec, jak również nie można się zobowiązać, że nie będzie się z tego prawa korzystać. Takie czynności są nieważne.
Zapis zwykły ustanawia się w testamencie. Nie musi to być testament sporządzany w formie aktu notarialnego, co ma miejsce w przypadku zapisu windykacyjnego. Testament z zapisem zwykłym może być sporządzany w dowolnej formie.
Zapis windykacyjny jest postanowieniem zawartym w testamencie, który pozwala spadkodawcy zadecydować, komu mają przypaść określone przedmioty wchodzące w skład majątku spadkodawcy. W takim przypadku osoba wskazana przez spadkobiercę otrzymuje przedmiot zapisu windykacyjnego i przedmiot ten nie wchodzi w skład spadku.
Osoba uprawniona do spadku, a więc spadkobierca, zapisobierca czy tez uprawniony do zachowku, mogą w szczególnych okolicznościach nie zasługiwać na to by otrzymać jakąkolwiek korzyść z majątku spadkodawcy. Wtedy mamy do czynienia z instytucją o nazwie niegodność dziedziczenia, która nie jest tym samym co wydziedziczenie.
Testament jest jedyną formą, dzięki której spadkodawca może rozporządzić swoim majątkiem po swojej śmierci. Dokument ten jest czynnością prawną sformalizowaną i musi zostać sporządzony w formie przewidzianej prawem, inaczej jest nieważny.
