Dziedziczenie ustawowe
Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał w testamencie spadkobiercy albo gdy żadna z osób przez niego powołana nie może zostać spadkobiercą.
Należy jednak pamiętać, że spadkobierca musi mieć zdolność dziedziczenia, czyli musi mieć zdolność do bycia spadkobiercą.
Spadkobiercą może być więc osoba fizyczna, która żyła w chwili otwarcia spadku ( tj. w chwili śmierci spadkodawcy). Nie dotyczy to dziecka, które w chwili otwarcia spadku zostało już poczęte, jeżeli urodzi się żywe. Takie dziecko ma zdolność dziedziczenia.
Spadkobiercą może być również osoba prawna, która istniała w chwili śmierci spadkodawcy. Nie dotyczy to fundacji ustanowionej przez spadkodawcę w testamencie, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu.
Klasy dziedziczenia
Ustawodawca przewidział sześć klas dziedziczenia, co oznacza że w każdej klasie znajduje się kategoria grup spadkobierców. W poszczególnych kategoriach znajdują się osoby bliskie spadkodawcy. Są to z reguły osoby spokrewnione lub spowinowacone ze spadkodawcą. Dowodem na istnienia pokrewieństwa i powinowactwa są wyłącznie akty stanu cywilnego.
Osoby znajdujące się w poszczególnych klasach dochodzą do dziedziczenia, gdy osoby z poprzednich klas ( czyli osoby bliższe spadkodawcy) nie dożyły otwarcia spadku ( czyli śmierci spadkodawcy) lub ich braku.
Osoby, który traktuje się jakby nie dożyły otwarcia spadku to:
- osoby które nie mają zdolności dziedziczenia,
- zrzekły się dziedziczenia ( zrzeczenie się dziedziczenia),
- odrzuciły spadek,
- zostały uznane za niegodnego dziedziczenia,
- zostały wyłączone od dziedziczenia orzeczeniem sądu,
Pierwsza klasa dziedziczenia
W pierwszej kolejności do dziedziczenia z mocy ustawy powołani do spadku są dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych. Jednak część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
Przykład:
Spadkodawca pozostawił małżonka i dwoje dzieci. Każdy z nich dziedziczy w częściach równych po 1/3.
Małżonek dziedziczy bez względu na istniejący między małżonkami ustrój majątkowy. Jedynie małżonek, który pozostaje w separacji nie dziedziczy. Jednak orzeczenie o separacji musi być w chwili otwarcia spadku prawomocne.
Pamiętać należy, że małżonek może zostać wyłączony od dziedziczenia na skutek orzeczenia sądu. Taka sytuacja ma miejsce wtedy, gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.
Jeżeli małżonek nie chce dziedziczyć lub nie może dziedziczyć, to do spadku dochodzą wyłącznie dzieci spadkodawcy.
Jeżeli natomiast dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, to przypadający mu udział spadkowy, przypada jego dzieciom w częściach równych.
Druga klasa dziedziczenia
Jeżeli brakuje zstępnych (dzieci) spadkodawcy, to do spadku dochodzą małżonek spadkodawcy i jego rodzice. Udział spadkowy każdego z rodziców, który dziedziczy z małżonkiem, wynosi jedną czwartą całości spadku. Natomiast małżonek, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, to jego udział spadkowy wynosi zawsze połowę całości spadku.
W przypadku braku zstępnych spadkodawcy i jego małżonka, to cały spadek przypada rodzicom w częściach równych.
Nie ma znaczenia czy rodzic utrzymywał kontakt z dzieckiem, czy był pozbawiony władzy rodzicielskiej czy wypełniał obowiązek alimentacyjny. Rodzic mimo tych okoliczności będzie dziedziczył.
Jeżeli natomiast jedno z rodziców nie chce lub nie może dziedziczyć, to do dziedziczenia dochodzi rodzeństwo spadkodawcy. W przypadku więc, gdy rodzice spadkodawcy żyją i mogą dziedziczyć, to rodzeństwo spadkodawcy nie dochodzi do dziedziczenia.
Trzecia klasa dziedziczenia
Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie chce lub nie może dziedziczyć, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu w częściach równych.
W przypadku jednak gdy którekolwiek rodzeństwo nie dożyło otwarcia spadku, pozostawiając zstępnych, to jego udział spadkowy przypada jego zstępnym.
Przykład:
Spadkodawca pozostawił ojca, brata oraz dwoje dzieci siostry, która nie dożyła otwarcia spadku. Do spadku dojdą: ojciec – ¼, brat ¼, dzieci siostry po 1/8.
Czwarta klasa dziedziczenia
W przypadku braku zstępnych. małżonka, rodziców i rodzeństwa spadkodawcy i zstępnych rodzeństwa, to cały spadek spadkodawcy przysługuje dziadkom spadkodawcy. Dziadkowie w takim przypadku dziedziczą w częściach równych.
Jeżeli któreś z dziadków nie dożyło otwarcia spadku, to przypadający mu udział spadkowy, przypada jego zstępnym. W przypadku natomiast braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
Piąta klasa dziedziczenia
W przypadku braku małżonka spadkodawcy i jego krewnych, którzy dziedziczyliby na podstawie ustawy, spadek w częściach równych przypada tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku ( czyli pasierbowie) Do spadku nie dochodzą jednak zstępni pasierbów.
Przykład
Spadkodawca wspólnie z żoną wychowywał jej syna. Żona zmarła wcześniej od spadkodawcy, Spadkodawca nie pozostawił żadnych krewnych. Jego pasierb odziedziczy po nim spadek, tylko wtedy, gdy jego ojciec zmarł przed spadkodawcą.
Szósta klasa dziedziczenia
W przypadku braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia na mocy ustawy, spadek dziedziczy gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Gmina nie może odrzucić spadku, a spadek dziedziczy z dobrodziejstwem inwentarza.
Podstawa prawna:
art. 931 – 935ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, zapraszam do kontaktu.
